1. Rối loạn nuốt là gì?

Là một thuật ngữ dùng để chỉ sự suy giảm hoặc rối loạn các giai đoạn của quá trình nuốt. Là trạng thái khi chất lỏng, thức ăn, thậm chí là nước bọt hay dịch tiết không thể được vận chuyển an toàn từ miệng qua thực quản đến dạ dày thay vào đó những thứ trên lại đi vào đường hô hấp gây hít sặc:

- BN ngay lập tức ho và đẩy chúng ra khỏi họng.

- Với những bệnh nhân không có phản ứng gì dẫn đến quá trình hít sặc thầm lặng. Kết quả là điều này chúng ta không thể nhìn thấy được từ bên ngoài dẫn đến nguy cơ gây nhiễm trùng phổi, trong trường hợp nặng có thể gây tử vong

2. Các triệu chứng lâm sàng gợi ý tình trạng rối loạn nuốt

- Giai đoạn miệng: Tồn động thức ăn trong miệng

                       Chảy nước dãi

                        Rơi vãi thức ăn

- Giai đoạn hầu: Trào ngược qua mũi

                    Khó khăn trong khởi đầu nuốt/trì hoãn quá trình nuốt

                    Ho hoặc sặc trong khi nuốt

                    Thay đổi giọng nói hay tốc độ trong khi nuốt

                    Ho chủ động ko hiệu quả

- Giai đoạn thực quản: thức ăn còn đọng lại ở cổ/ngực

                   Viêm phổi gần đây

                   Sụt cân ko rõ nguyên nhân

                   Thay đổi thói quen ăn uống

3. Phục hồi chức năng nuốt

3.1. Mục đích

* Thay đổi tư thế phù hợp cho việc ăn uống.

* Cải thiện vận động tối ưu với mỗi giai đoạn của quá trình nuốt, thông qua việc tạo thuận cho khả năng vận động và bình thường hóa trương lực cơ.

* Duy trì nguồn cung cấp dinh dưỡng đầy đủ.

* Đề phòng biến chứng.

* Tái thiết lập ăn uống bằng miệng một cách an toàn và tối ưu nhất.

3.2. Can thiệp rối loạn nuốt

3.2.1. Can thiệp trực tiếp

§ Kích thích xúc giác miệng: (BN giảm cảm giác miệng)
Dụng cụ:
Găng tay
Tăm bông tẩm nước chanh
Chuẩn bị BN
BN có giảm c/g miệng
BN ngồi ở tư thế thoải mái như chuẩn bị ăn
ST giải thích cho BN
Phương pháp
-Chia cung lợi của BN thành 4 góc ¼
-Dùng tăm bông đã tẩm chanh chà sát với lực mạnh ¼ cung lợi một lần bắt đầu từ đường giữa của cung lợi, về phía sau và trước 3 lần. Bỏ tăm bông và cho BN 5s để nuốt, làm như vậy với ¼ các cung lợi còn lại
-Lặp lại 6-10 lần/liệu trình, 3 liệu trình/ngày
Lưu ý: Không k/t về phía sau nhiều có thể gây ra phản xạ nôn ọe

§ Kích thích xúc giác nhiệt

Bằng nhiệt lạnh
-Kích thích phía trên vòm miệng bởi gương soi thanh quản lạnh hoặc tăm bông lạnh 3-5 lần, sau đó nuốt khan
-Nhúng gương lạnh vào đá trong vài giây và làm lại
Lặp lại 3-5lần/liệu trình, 4-5 liệu trình/ngày
-Thực hiện trước mỗi bữa ăn chính hoặc ăn nhẹ

§ Bài tập vận động miệng

Mục đích: tăng sức mạnh, độ bền cơ vân của lưỡi, môi, hàm
Vận động môi
Nên: Tập ít nhất 2 lần/ngày. Tập trước khi ăn
Tập: - Há miệng rộng hết sức sau đó ngậm miệng thật chặt
         - Cười rộng miệng và thư giãn
         - Mím môi thật chặt sau đó mở một chút và thư giãn
         - Thực hiện phát âm ooh/ahh/eee càng lâu càng tốt

§ Các bài tập nuốt

- Bài tập nuốt trên thanh môn

- Bài tập nuốt siêu trên thanh môn

- Nghiệm pháp Shaker

- Nghiệm pháp Meldesohn

3.2.2. Can thiệp gián tiếp

Mục đích:

- Bình thường hóa trương lực cơ

- Cải thiện chức năng

- Giảm thiểu nguy cơ như hít sặc

v Nằm tựa

- Chỉ định: BN có rối loạn nuốt nặng.

- Hướng dẫn: Nằm ngửa với đầu nâng lên một góc khoảng 30^o 

- Mục đích: Viên thức ăn dễ dàng di chuyển từ khoang miệng xuống họng, giảm nguy cơ trào ngược.

v Ngồi thẳng

- Đầu ở tư thế trung gian hoặc nghiêng về bên bệnh và hơi cúi về phía trước.

- Vai hơi đưa về phía trước.

- Nâng đỡ tốt ở phần dưới cơ thể

- Nâng đỡ khuỷu tay hoặc giá đỡ trên bàn hoặc mặt bảng.

- Tay bên bệnh giạng ra và gập khuỷu.

- Khung chậu ở tư thế trung gian, gập 90 và hơi ngả về phía trước.

- Chân được đặt trên giá kê hoặc giá đỡ trên mặt sàn.