PHỤC HỒI CHỨC NĂNG CHO TRẺ TỰ KỈ

Tự kỷ là một dạng rối loạn phát triển về nhiều mặt song chủ yếu là rối loạn về kỹ năng quan hệ xã hội, giao tiếp bằng lời nói và hành vi bất thường.

- Nguyên tắc

•  Can thiệp sớm tự kỷ ngay sau khi phát hiện.
•  Nhóm can thiệp sớm: Bác sỹ PHCN nhi khoa, cán bộ tâm lý, cán bộ tâm thần, KTV ngô- ngữ, KTV hoạt động trị liệu, giáo viên mẫu giáo đặc biệt và cha mẹ trẻ.
•  Chương trình can thiệp được thiết lập tuỳ theo mức độ tự kỷ và mức độ sự phát triển của trẻ.
•  Can thiệp phải kiên trì và đều đặn theo đợt tại trung tâm PHCN phối hợp Chương trình huấn luyện tại nhà.

- Biện pháp can thiệp gồm: huấn luyện giao tiếp, ngôn ngữ, can thiệp hành vi, giáo dục cá nhân, hướng nghiệp, hỗ trợ tâm lý...

HUẤN LUYỆN KỸ NĂNG GIAO TIẾP SỚM VÀ NGÔN NGỮ TRỊ LIỆU

- Chương trình huấn luyện mức độ ban đầu về các kỹ năng

•  Kỹ năng chú ý.
•  Kỹ năng bẵt chước.
•  Kỹ năng hiểu ngôn ngữ.
•  Kỹ năng biểu đạt ngôn ngữ.
•  Kỹ năng trước khi đến trường.
•  Kỹ năng tự chăm sóc.

- Chương trình huấn luyện mức độ vừa về các kỹ năng

• Các kỹ năng như trên nhưng ở mức độ cao hơn.

- Chương trình huấn luyện mức độ cao về các kỹ năng

•  Các kỹ năng như trên nhưng ở mức độ cao hơn.
•  Thêm một số kỹ năng: Ngôn ngữ trừu tượng, Kỹ năng trường học, Kỹ năng xã hội.Phục hồi chức năng t rẻ tự k ỷ 11

- Huấn luyện về giao tiếp sớm bao gồm

1. Huấn luyện trẻ tự kỷ

1.1. Huấn luyện kỹ năng tập trung

Kích thích trẻ nhìn:

• Cho trẻ ngồi gần nói chuyện, nựng và thể hiện các nét mặt cười, vui, buồn...cho trẻ quan sát.
• Đưa các đồ chơi màu sắc khác nhau, hình dáng khác nhau cho trẻ nhìn theo.
• Chơi ú oà với trẻ, đợi trẻ dõi nhìn theo mặt bạn.
• Lăn bóng về phía trẻ để trẻ nhìn theo và nói trẻ giơ tay ra bắt bóng.
• Giấu đồ chơi, đồ vật quen thuộc (thìa, cốc...) vào một cái rổ đựng đồ và nói trẻ đi tìm.

Kích thích trẻ nghe:

• Lắc các đồ chơi có phát ra âm thanh (xúc xắc, chút chít), bắt chước tiếng các con vật... cho trẻ nghe.
• Chơi trò chơi tạo ra tiếng động: bắt chước tiếng kêu của con vật cho trẻ nghe --> đợi trẻ phát âm theo. Ta vỗ tay cổ vũ trẻ.
• Nói chuyện, hát hoặc bật nhạc trẻ em cho trẻ nghe. Quan sát nét mặt của trẻ khi nghe các âm thanh khác nhau.
• Trò chơi lần lượt: bỏ viên sỏi vào lon côca gây nên tiếng động cho trẻ nghe --> đợi trẻ bắt chước làm theo.
• Cho trẻ chơi theo nhóm: gọi tên từng trẻ --> trẻ giơ tay khi được gọi tên.

1.2. Huấn luyện kỹ năng bắt chước và lần lượt

Bắt chước: Trẻ học mọi thứ thông qua bắt chước nét mặt, cử động cơ thể (giơ tay chào, tạm biệt...), bắt chước hành động (chơi với đồ chơi), bắt chước âm thanh và từ ngữ (nói)...

Lần lượt:

• Lần lượt là một kỹ năng quan trọng mà trẻ tự kỷ cần học khi giao tiếp.
• Nựng trẻ bằng âm thanh, cù bụng --> đợi trẻ cười --> nựng và cù tiếp --> đợi trẻ phản ứng.
• Trẻ phát âm --> ta bắt chước âm thanh của trẻ --> đợi trẻ đáp ứng.
• Ta làm mẫu một hành động: vỗ tay, giơ tay --> bảo trẻ làm theo --> đợi trẻ làm theo.
• Chơi trò ú oà: Ta che tay vào mặt nói “ú”, bỏ tay ra và nói “oà” --> đợi trẻ cười.
• Lăn bóng về phía trẻ và nói “của con” --> đợi trẻ bắt lấy bóng, lăn về phía ta và nói “của mẹ”. Vỗ tay khen ngợi trẻ.
• Chơi giả vờ: Con tắm cho bé, mẹ nấu cơm --> đợi trẻ đáp ứng với việc nhận lượt của mình.

1.3. Huấn luyện kỹ năng chơi

Thông qua chơi trẻ học được nhiều về:

• Kỹ năng giao tiếp sớm
• Kỹ năng ngôn ngữ.
• Kỹ nặng vận động thô (bò, trườn, đứng, đi),
• Kỹ năng vận động tinh (cầm nắm đồ vật, với cầm),
• Kỹ năng sinh hoạt hàng ngày (rửa tay, mặc quần áo...),
• Cảm giác (nhìn, nghe, sờ),
• Khám phá thế giới xung quanh.
• Giải quyết vấn đề.

Các hoạt động chơi gồm:

• Trò chơi mang tính xã hội:
• Trò chơi cảm giác
• Trò chơi vận động

1.4. Huấn luyện giao tiếp bằng cử chỉ + tranh ảnh:

Cử chỉ là một phần quan trọng của giao tiếp. Hàng ngày ta hay dùng cử chỉ điệu bộ để giao tiếp với người khác.

Giao tiếp bằng cử chỉ bao gồm:

• Ánh mắt: đưa mắt nhìn về phía đồ vật trẻ muốn.
• Cử động của cơ thể: giơ tay ra xin, cúi đầu xin thứ trẻ muốn.
• Chỉ tay, với tay: về phía vật trẻ muốn, giơ tay đòi bế, giơ tay vẫy khi chào tạm biệt.

Giao tiếp bằng tranh ảnh gồm:

• Sách, truyện trẻ em.
• Thẻ tranh dạy trẻ mẫu giáo: nhận biết con vật, vật trong tranh, tìm thẻ tranh có con vật trẻ biết trong 2, 3...thẻ tranh khác nhau.
• So cặp: tranh với tranh, đồ vật với tranh, người thật với ảnh...
• Hội thoại qua tranh ảnh.

1.5. Huấn luyện kỹ năng ngôn ngữ bao gồm

Huấn luyện kỹ năng hiểu ngôn ngữ.

Huấn luyện kỹ năng diễn đạt bằng ngôn ngữ

• Diễn đạt qua dấu hiệu, tranh ảnh, biểu tượng.
• Diễn đạt bằng lời nói.Phục hồi chức năng t rẻ tự k ỷ 15

Huấn luyện kỹ năng học đường

• Huấn luyện kỹ năng trước khi đến trường.
• Huấn luyện kỹ năng học đường.

Nguyên tắc dạy ngôn ngữ:

• Trẻ phải hiểu, biết ý nghĩa của âm thanh, từ và câu trước khi nói.
• Nói chuyện nhiều với trẻ, dùng ngôn ngữ đơn giản, nói chậm, to.
• Sử dụng dấu hiệu để giúp trẻ hiểu.
• Chỉ sử dụng một vài đồ vật hoặc tranh ảnh, một người hướng dẫn.
• Động viên khen thưởng đúng lúc.