NIACIN VÀ BỆNH LÝ TIM MẠCH
Niacin (còn được gọi là vitamin B3) là một trong những vitamin B tan trong nước. Niacin là tên chung của axit nicotinic (axit pyridine-3-carboxylic), nicotinamide (niacinamide hoặc pyridine-3-carboxamide) và các dẫn xuất liên quan, chẳng hạn như nicotinamide riboside. Niacin có sẵn trong nhiều loại thực phẩm, được thêm vào một số sản phẩm thực phẩm và có sẵn dưới dạng thực phẩm bổ sung.
Liều axit nicotinic rất cao—gấp hơn 100 lần RDA—dùng trong nhiều tháng hoặc nhiều năm là phương pháp điều trị hiệu quả đối với chứng rối loạn lipid máu. Nicotinamide không có tác dụng này vì không giống như axit nicotinic, nó không liên kết với các thụ thể trung gian tác động của axit nicotinic lên hồ sơ lipid. Các nghiên cứu được tiến hành từ cuối những năm 1950 cho thấy những liều này có thể làm tăng mức cholesterol lipoprotein tỷ trọng cao (HDL; tốt) từ 10%–30% và làm giảm mức cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL; xấu) từ 10%–25%, mức triglyceride từ 20%–50% và mức lipoprotein(a) từ 10%–30%. Những thay đổi về thông số lipid này có thể được kỳ vọng sẽ làm giảm nguy cơ mắc các biến cố tim lần đầu hoặc sau đó, chẳng hạn như đau tim và đột quỵ, ở người lớn mắc bệnh tim mạch do xơ vữa động mạch. Tuy nhiên, bất chấp hàng chục thử nghiệm lâm sàng đã được công bố, các chuyên gia vẫn không đồng ý về giá trị của axit nicotinic trong điều trị bệnh tim mạch, đặc biệt là khi xét đến các tác dụng phụ, lo ngại về an toàn và tình trạng tuân thủ kém của bệnh nhân.
Trong thử nghiệm lâm sàng đa trung tâm quốc tế lớn nhất về axit nicotinic cho đến nay, 25.673 người lớn trong độ tuổi 50–80 (83% là nam) mắc bệnh tim mạch đang dùng statin được phân ngẫu nhiên để dùng axit nicotinic giải phóng kéo dài 2 g/ngày với một loại thuốc làm giảm tác dụng làm đỏ bừng của axit nicotinic và do đó cải thiện việc tuân thủ điều trị hoặc giả dược phù hợp trong thời gian trung bình là 4 năm. Nhóm axit nicotinic có mức giảm trung bình cholesterol LDL (10 mg/dl) và triglyceride (33 mg/dl) và tăng cholesterol HDL (6 mg/dl), nhưng nhóm này không giảm đáng kể tỷ lệ các biến cố mạch máu lớn so với nhóm dùng giả dược (chỉ dùng statin). Hơn nữa, nhóm axit nicotinic có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, khó tiêu đường tiêu hóa, tiêu chảy, loét, chảy máu ở ruột và não, phát ban và loét da cao hơn đáng kể. Một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên trước đó trên 3.414 bệnh nhân mắc bệnh tim mạch đã được xác định đã bị dừng lại sau 3 năm khi các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những bệnh nhân dùng niacin (1.500–2.000 mg/ngày giải phóng kéo dài) cùng với thuốc giảm cholesterol của họ không ít biến cố tim mạch hơn những người chỉ dùng thuốc, mặc dù niacin làm giảm thêm mức triglyceride và cholesterol LDL và làm tăng thêm mức cholesterol HDL. Kết quả cũng cho thấy những bệnh nhân dùng niacin có nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ cao hơn.
Trong hướng dẫn về việc hạ mức cholesterol trong máu, Học viện Tim mạch Hoa Kỳ và Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyên rằng các liệu pháp không phải statin, so với hoặc bổ sung cho liệu pháp statin, không mang lại lợi ích giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch xơ vữa động mạch lớn hơn tác hại tiềm ẩn của các tác dụng phụ của chúng. Khi thảo luận về việc sử dụng các chất bổ sung axit nicotinic để giảm nguy cơ tăng lipid máu (ví dụ, ở những bệnh nhân không dung nạp thuốc statin), hai hội chuyên môn này khuyến cáo rằng bệnh nhân nên dùng các chất bổ sung axit nicotinic giải phóng kéo dài 500 mg/ngày và tăng liều lên tối đa 2.000 mg/ngày trong 4 đến 8 tuần hoặc dùng 100 mg axit nicotinic giải phóng tức thời ba lần một ngày và tăng liều lên 3.000 mg/ngày chia thành hai hoặc ba liều. Trong báo cáo năm 2018 của họ, hai hiệp hội chuyên môn này đã nêu rằng mặc dù niacin có thể hữu ích trong một số trường hợp tăng triglyceride máu nghiêm trọng, nhưng nó chỉ có tác dụng hạ LDL nhẹ. Do đó, các hiệp hội không khuyến nghị sử dụng nó như một loại thuốc bổ sung cho liệu pháp statin.
Nhìn chung, bằng chứng cho thấy việc bổ sung axit nicotinic cải thiện lipid máu nhưng không có tác dụng đáng kể nào đối với nguy cơ mắc các biến cố tim mạch. Mặc dù axit nicotinic là một chất dinh dưỡng, nhưng nếu dùng liều rất cao (hàng nghìn mg) để điều trị tăng lipid máu, thì thực phẩm bổ sung này đang được sử dụng như một loại thuốc. Chỉ nên dùng liều như vậy khi có sự chấp thuận và giám sát của bác sĩ.
