Độ tuổi nào nên tầm soát ung thư và chụp X-quang tuyến vú để phát hiện sớm ung thư?

Tổng hợp: BS Trương Công Minh

Nguồn: Sức khỏe & đời sống

Ước tính mỗi năm trên toàn cầu có khoảng 14,1 triệu ca mới mắc ung thư, trong đó riêng bệnh ung thư vú chiếm tới 1,2 triệu ca. Ở nước ta, mỗi năm trên toàn quốc có khoảng 165.000 ca mới mắc và 115.000 trường hợp tử vong do ung thư, thì riêng ung thư vú chiếm khoảng 15.000 ca mới mắc và trên 6.000 trường hợp tử vong.

1. Phụ nữ 40 tuổi nên chụp X-quang tuyến vú để phát hiện sớm ung thư vú

Chị M.H, 46 tuổi cho biết, cách đây 9 tháng chị tự sờ thấy khối u vú bên trái, không đau, không sưng, không nóng, đỏ. Khối u tiến triển kích thước to dần. Khoảng 4 tháng sau đó, khối u xuất hiện sưng, đỏ, đau nhiều đặc biệt khi sờ nắn, xuất hiện hạch nách trái. 

Đi khám tại một cơ sở gần nhà, chị được điều trị kháng sinh, giảm đau nhiều đợt, tuy nhiên khối u không đáp ứng, tiếp tục tăng kích thước. Cuối tháng 7 vừa qua, chị được khuyên đến Bệnh viện K khám với biểu hiện đau vú. Sau đó chị được sinh thiết với kết quả giải phẫu là ung thư biểu mô tuyến vú xâm nhập và được nhập viện điều trị. Bác sĩ cho biết bệnh đã ở giai đoạn IIIB và là dạng ung thư vú tiến triển nhanh.

Ung thư vú có thể chữa khỏi nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm, tỷ lệ sống thêm sau 5 năm sẽ giảm dần khi bệnh được phát hiện và điều trị muộn hơn. Các chị em phụ nữ nên nhận biết các dấu hiệu của ung thư vú để đi khám và điều trị kịp thời, đặc biệt là tầm soát ung thư vú ở độ tuổi từ 40 trở lên. 

Ung thư vú rất có thể điều trị được khi được phát hiện sớm và chụp X-quang tuyến vú, là hình ảnh X-quang của vú, có thể phát hiện khối u trước khi các triệu chứng xuất hiện hoặc trước khi bạn có thể cảm nhận được. Trên thực tế, chụp X-quang tuyến vú có thể phát hiện ung thư vú trong vòng hai năm trước khi khối u đủ lớn để sờ thấy. Phụ nữ ở độ tuổi 40 được khuyến khích khám ung thư vú về thời điểm bắt đầu chụp X-quang tuyến vú dựa trên rủi ro của mỗi người.

Chụp X-quang tuyến vú là phương pháp tốt nhất phát hiện sớm ung thư vú.

Phương pháp điều trị ung thư vú hiện nay đã có những bước tiến lớn như phẫu thuật, xạ trị, hóa chất và kết hợp với liệu pháp nội tiết tố, liệu pháp sinh học (điều trị nhắm trúng đích). Chất lượng điều trị hiện nay do đó hiện được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, yếu tố then chốt để điều trị hiệu quả là phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm. Tốt hơn hết phụ nữ từ 20 tuổi trở lên, nên hình thành thói quen tự khám vú sau khi sạch kinh 5 ngày, nếu phát hiện bất thường thì cần đi khám để phát hiện bệnh kịp thời.

2. Dấu hiệu cảnh báo ung thư vú

Một số dấu hiệu nhận biết ung thư vú:

- Da ở phần vú, núm vú đỏ hoặc bong tróc, có vảy, nhăn nheo bất thường.

- Núm vú bị tụt vào trong hoặc đau ở vùng núm vú: Có thể cảm thấy như da ngực và núm vú bị kéo vào trong. Tụt núm vú trên một tuyến vú bình thường trước đây.

- Tiết dịch núm vú (không phải sữa mẹ): Tiết dịch ở núm vú có thể có màu sắc hoặc kết cấu khác nhau. Dịch tiết ra mà không cần bóp vú hoặc chỉ ở một bên vú. Tiết dịch núm vú có thể xuất phát từ việc sử dụng thuốc tránh thai, một số loại thuốc khác hoặc nhiễm trùng. Nhưng đó cũng có thể là dấu hiệu của bệnh ung thư cần phải kiểm tra. Ở giai đoạn muộn hơn đôi khi u tại vú vỡ loét, tiết dịch hôi hoặc thậm chí chảy máu.

- Hạch nách hoặc hố thượng đòn: Có thể phát hiện hạch bằng cách vuốt từ bầu ngực lên trên theo đường hõm nách, nếu có sẽ thấy hạch nổi lên ở hõm nách. Bất kỳ cơn đau nào xảy ra ở vùng nách cũng là một dấu hiệu nên được kiểm tra cẩn thận bằng ngón tay. Đặc biệt lưu ý khi có một khu vực mô cứng hơn hoặc khó di chuyển khi rê ngón tay.

Bất kỳ thay đổi nào về kích thước hoặc hình dạng của vú hoặc đau ở bất kỳ khu vực nào của vú cũng cần được theo dõi và thăm khám sớm.

Những triệu chứng này cũng có thể xảy ra với các tình trạng khác không phải ung thư. Tự kiểm tra vú có thể giúp bạn tìm hiểu cảm giác bình thường của ngực và giúp dễ dàng nhận thấy và phát hiện bất kỳ thay đổi nào, nhưng tự kiểm tra vú không thể thay thế cho chụp quang tuyến vú.

3. Hướng dẫn để chị em tự khám vú tại nhà

Quan sát:

• Xuôi tay, quan sát xem có các thay đổi ở vú: u cục, dày lên, lõm da hoặc thay đổi màu sắc da.
• Đưa tay ra phía sau gáy sau đó quan sát lại
• Chống tay lên hông làm cử động cơ ngực lên xuống bằng động tác nâng vai lên hoặc hạ vai xuống. Động tác này làm rõ hơn các thay đổi ở vú nếu có.

Sờ nắn:

• Nắn nhẹ đầu vú xem có dịch chảy ra hay không
• Đưa tay phải ra sau gáy. Dùng tay trái sờ nắn vú phải, 4 ngón tay đặt sát nhau thành một mặt phẳng, ép đều đặn lên các vùng khác nhau của tuyến vú, thành ngực theo hướng vòng xoáy ốc từ đầu vú ra phía ngoài.
• Kiểm tra từng vùng của vú và hố nách.

Độ tuổi nên bắt đầu sàng lọc ung thư vú:

- Phụ nữ từ 30 tuổi trở lên nên bắt đầu định kỳ đến khám tại cơ sở y tế chuyên khoa 1 năm một lần.

- Phụ nữ từ 40 tuổi trở lên nên khám sàng lọc ung thư vú hàng năm bằng cách chụp X-quang tuyến vú.

- Với phụ nữ có nguy cơ cao bị ung thư vú nên tầm nhìn xa hơn bằng cách chụp MRI tuyến vú hàng năm bắt đầu từ tuổi 30. Trong đó bao gồm những người có đột biến BRCA, bố, mẹ, anh chị em ruột hoặc con của người mang đột biến BRCA, nguy cơ mắc bệnh ung thư vú 20% đến 25%, có tiền sử xạ trị vào vùng ngực từ 10 đến 30 tuổi, hội chứng Li‐Fraumeni, hội chứng Cowden- Bannayan Riley-Ruvalcaba.

Ung thư vú là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở phụ nữ trong độ tuổi từ 40-50 tuổi. Và chính vì tâm lý chủ quan, nên phần lớn các trường hợp phát hiện khi đã vào những giai đoạn muộn. Nếu ung thư vú được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tỷ lệ chữa khỏi bệnh là rất cao. Tỷ lệ sống trên 5 năm sau điều trị sẽ lên đến 80-90%.

Chính vì vậy, chị em phụ nữ nên khám vú định kỳ mỗi 6 tháng - 1 năm đặc biệt là khi thuộc đối tượng có nguy cơ cao mắc ung thư vú: dậy thì sớm, mãn kinh muộn, sinh con muộn, người cùng huyết thống mắc ung thư vú.