Miễn dịch bẩm sinh (phần 4)

D. Hệ thống bổ thể

Bổ thể

- Các protein hòa tan được gan tạo ra liên tục và có mặt trong máu, bạch huyết và dịch ngoại bào.

- Có ba con đường kích hoạt bổ thể: con đường thay thế (hiện đại), lectin và con đường cổ điển.

• Chúng khác nhau về cơ chế nhận biết mầm bệnh(1. gắn với kháng thể, CRP trên bề mặt mầm bệnh; 2. Gắn với thụ thể mannose trên một số mầm bệnh; 3. Gắn trực tiếp)

• 3 con đường được kích hoạt tuần tự trong một phản ứng miễn dịch

- Ba chức năng của hoạt hóa bổ thể: Hóa ứng động các tế bào viêm => hỗ trợ kích hoạt mạnh quá trình viêm (C3a, C5a), opsonin hóa (C3b), tạo phức hợp tấn công màng (C5b-C9)

- Chuỗi bổ thể từ C1-C4-C2-C3b(C3a)-C5b(C5a)-C6-C7-C8-C9

Cơ chế nhận biết của ba con đường

1. Con đường thay thế

- Liên kết trực tiếp với mầm bệnh

- Bắt đầu từ C3b

2. Con đường lectin

- Liên kết với cacbohydrat chứa mannose của vi khuẩn, nấm, động vật nguyên sinh và vi rút.

- Bắt đầu bằng C4

3. Con đường cổ điển

- có thể được bắt đầu bởi kháng thể (Ig) bao phủ mầm bệnh (bài giảng sau) hoặc bởi protein phản ứng C (CRP) được tạo ra trong phản ứng giai đoạn cấp tính (Hình 2.38)

- CRP hoặc kháng thể liên kết với C1

Opsonin hóa:

- Lớp bồi hoàn bao phủ bề mặt vi khuẩn và vi rút ngoại bào và làm cho chúng dễ bị thực bào hơn. Nếu không có lớp phủ này, nhiều vi khuẩn có khả năng chống lại sự thực bào (đặc biệt là những vi khuẩn có vỏ bọc polysaccharide dày).

- Quan trọng nhất: C3b (bệnh nhân thiếu các thành phần khác thường bị nhẹ - những bệnh nhân không có C3 bị nhiễm trùng nặng).

C5a và C3a => tăng hóa ứng động => kích hoạt viêm mạnh

Phức hợp tấn công màng MAC (Membrane attack complex):

- C5b có thể bắt đầu hình thành phức hợp tấn công màng ,có thể chọc thủng các lỗ trên thành tế bào và màng sinh chất của một số vi khuẩn

- Các thành phần khác là C6, C7, C8 và C9, còn được gọi là các thành phần đầu cuối của bổ thể

- MAC tấn công màng, đưa Na⁺ và nước vào tế bào mần bệnh => gây vỡ và chết.

Protein điều hòa

- Các protein kiểm soát bổ sung điều chỉnh các phản ứng bổ thể để ngăn chặn sự phá hủy tế bào chủ và sự cạn kiệt C3 từ dịch cơ thể

- Hai lớp:

• Các protein huyết tương tương tác với C3b gắn trên bề mặt tế bào vi sinh vật và người

Yếu tố H và yếu tố I: yếu tố H liên kết với C3b và tạo điều kiện cho yếu tố I phân cắt C3b để tạo ra iC3b, không thể trở thành C3 convertase - làm giảm số lượng C3 convertase trên bề mặt vi sinh vật.

Reference:

1. Peter Parham, 2009. The Immune System, 3ed, Garland Science.
2. Rober R.Rich, 2019. Clinical Immunology: Principle and Practice, 5ed, Elsevier.
3. Đại học Y Hà Nội, Miễn dịch học, Nhà xuất bản Y học.